Mã đề là một loài cây mọc dại có tính đa năng, vừa là một loại rau ăn hàng ngày, vừa là một thảo dược quan trọng trong Đông y.
Cây mã đề là gì?
Mã đề, hay còn được gọi là Bông mã đề hay Xa tiền thảo,…, là một loại cây thuộc họ Mã đề (Plantaginaceae) với tên khoa học là Plantago asiatica L.
Mã đề là cây thân thảo sống lâu năm, thường mọc ở những nơi ẩm ướt, đất thịt và mềm. Mọi người sử dụng hạt, lá và toàn thân (trừ rễ) của cây mã đề để sử dụng làm dược liệu. Ở nhiều nơi ở Việt Nam, mã đề còn được trồng và sử dụng như một loại rau ăn kèm.
Những công dụng cảu cây mã đề theo y học hiện đại
1. Giảm viêm
Mã đề chứa các hợp chất có tác dụng chống viêm như flavonoid, terpenoid, glycosid và tannin. Các chất này giúp giảm phản ứng viêm bằng cách làm giảm mức độ các cytokine tiền viêm và tạo ra glucocorticoid tại vị trí viêm. Chiết xuất metanol và etanol từ mã đề có tiềm năng được sử dụng như phương pháp điều trị thay thế hoặc hỗ trợ trong giảm tổn thương tế bào qua trung gian viêm sau nhiễm độc Acetaminophen. Hạt mã đề cũng được đề xuất là nguồn chính để phát triển sản phẩm chống ung thư và chống viêm.
2. Giúp vết thương nhanh lành
Mã đề được sử dụng để chữa lành vết thương nhờ khả năng giảm viêm, ngăn chặn sự phát triển vi khuẩn và giảm đau. Một thử nghiệm trên chuột đã cho thấy vết thương lành nhanh hơn ở những con chuột được điều trị bằng mã đề, và đến ngày thứ 15, vết thương hoàn toàn lành ở những con chuột này.
3. Cải thiện sức khỏe hệ tiêu hóa
Chiết xuất từ lá mã đề có tác dụng làm giảm nhu động của tá tràng, giảm viêm loét dạ dày và cũng có tác dụng chống tiêu chảy. Hạt mã đề được khuyên dùng cho bệnh viêm ruột (IBD), và mã đề có khả năng ức chế tiết axit dạ dày và tăng các yếu tố bảo vệ niêm mạc.
Công dụng của mã đề theo y học cổ truyền
Trong y học cổ truyền, cây mã đề có các tính chất và tác dụng sau:
– Tính vị: Mã đề có vị ngọt, tính hàn. Có tác dụng thanh nhiệt, làm thông thoáng mồ hôi, sáng mắt, làm sạch phong nhiệt ở phổi và làm tiêu tắc nghẽn.
– Quy kinh: Quy kinh vào Can, Thận và Bàng quang.
Tác dụng dược lý:
– Lợi tiểu: Nước sắc mã đề có thể làm tăng lượng nước tiểu.
– Tác dụng kháng sinh: Nước sắc mã đề có thể ức chế một số vi trùng gây ra các triệu chứng nhiễm trùng ngoài da. Các nốt mụn nhọt có thể dùng bột mã đề đắp lên để chữa mưng mủ và làm giảm viêm tấy.
– Điều trị ho: Nước sắc mã đề có thể trừ đờm, tác dụng có thể kéo dài đến 6 – 7 giờ.
– Chữa đái dầm hoặc đái nhiều ở trẻ em.
– Điều chỉnh hơi thở: Hoạt chất Plantagin trong mã đề có tác dụng kích thích hệ thống thần kinh bài tiết niêm dịch của phế quản và ống tiêu hóa, giúp điều chỉnh hơi thở sâu và nhẹ nhàng.
– Chữa cao huyết áp: Sử dụng 20 – 30g mã đề sắc lấy nước uống hằng ngày có thể điều chỉnh huyết áp.
Những bài thuốc hay từ cây mã đề
– Sử dụng dưới dạng dược liệu: Mã đề có thể được sử dụng dưới dạng trà thảo mộc hoặc dưới dạng dược phẩm như cồn thuốc, viên nang,…
– Sử dụng như một loại rau: Mã đề có thể được ăn sống hoặc nấu chín. Lá non thích hợp cho các món xào, súp, hầm, trong khi lá già thích hợp cho các món nấu.
– Các bài thuốc từ cây mã đề:
+ Trị tiêu chảy ở trẻ em: Sử dụng một số loại thảo dược kết hợp với mã đề như bạch phục linh, trư linh, đảng sâm, hương nhu và đăng tâm để sắc thành nước uống.
+ Chữa bệnh ho: Sử dụng mã đề đơn thuần hoặc kết hợp với các thảo dược khác như hoàng cầm, ngư tinh thảo, bối mẫu để sắc thành nước uống, giúp trị ho và thanh phế hóa đàm.
+ Lợi tiểu: Sắc hạt mã đề hoặc lá mã đề thành nước để uống, giúp điều trị bí tiểu.
+ Trị chảy máu cam: Sử dụng nước cốt mã đề từ cây tươi hoặc từ cây đã giã nát kết hợp với nước để uống hoặc đắp lên vùng bị chảy máu cam.
+ Trị rụng tóc: Sử dụng mã đề phơi khô, đốt thành than, trộn với giấm, sau đó bôi lên vùng bị rụng tóc.
Cây mã đề mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Hãy chia sẻ bài viết để nhiều người biết đến lợi ích của cây mã đề!
